BANKADA, SİGORTADA, BES’TE UNUTULAN PARALAR

Her yıl şubat ayının ilk işgünü, bankalarda, sigorta şirketlerinde ve BES’te unutulan paraların sorgularının başladığı tarih. Bankalarda 10 yıl boyunca herhangi bir hareket görmeyen mevduatlar, katılım hesapları, emanet ve alacaklardan; hak sahiplerinin, herhangi bir talimatı, işlemi, talebi yok ise, bu hesaplardaki birikimler, Tasarruf Sigorta Mevduatı Sigorta Fonuna (TMSF) devrediliyor.  Bu işlemin bir benzeri de sigorta sektörü ve bireysel emeklilik sisteminde uygulanıyor. Fakat bu kez birikimler TSMF’na değil de sigortacılıkta ‘Güvence Hesabı’na BES’te ise hazineye gelir kaydediliyor.

Diyeceksiniz ki, ‘Hak Sahiplerince Aranmayan Paralar’ konusu da nereden çıktı, insan parasını, alacağını, birikimini unutur mu? Bu soruya en uygun cevap, ‘insanlık hali’ olabilir. İnsanların başlarına gelen kazalar, beklenmeyen olaylar, hastalıklar, vefatlar; alacakların, birikimlerin bir yerlerde unutulmasına, aranmamasına neden olabiliyor. Özellikle vefat durumlarında varisler, böyle bir birikimin, alacağın varlığından haberdar olmayabiliyor, peşine düşmeyebiliyor. Bu çalışmanın amacı, kişilere; bankada, sigortada BES’te parasını unutmuş olabileceğini hatırlatmak, hem de kaybedilmiş yakınların böyle bir parası var ise, sorgulanmasını sağlamak.

BANKACILIKTA UNUTULAN PARALAR

Bankacılık Kanunu'nun 62. Maddesi birinci bendine göre, "Bankalar nezdindeki mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi, herhangi bir yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde aranmayanlar zamanaşımına tabidir.’ deniyor. Buna göre bu hesaplardan 50 TL üzerinde olup, 10 yıl boyunca işlem görmeyenlere, öncelikle bankalar tarafından iadeli-taahhütlü tebligat yapılıyor. Daha sonra işlem görmeyen hesaplara ait listeler; şubat ayı başından, mayıs ayı sonuna kadar, bankaların kendi internet sitelerinde, TMSF (https://www.turkiye.gov.tr/tmsf-zamanasimi-hesaplari-sorgulama), TBB (Türkiye Bankalar Birliği) ve TKBB (Türkiye Katılım Bankaları Birliği) internet sitelerinde yayınlanıyor. Bankalar tarafından hak sahiplerine ulaşılamaması ve haziran ayının 15. Gününe kadar aranmayan hesaplara ilişkin bakiyeler her yıl 30 hazirana kadar TMSF’na gelir olarak kaydediliyor.

SİGORTACILIKTA UNUTULAN PARALAR

Sigortacılıkta da hasar tazminatları, hayat sigortalarındaki birikimler veya başka nedenlerle sigorta şirketlerinden alacağı olanlar, bunları zamanaşımı süresince aramaz ise, buradaki birikimler ‘Güvence Hesabı’na gelir olarak kaydediliyor. Sigorta ve emeklilik şirketleri her yıl zamanaşımı süresini geçiren alacaklıların listesini kendi sitelerinde, şubat ayının ilk iş gününden itibaren dört ay süreyle ‘Hak Sahiplerince Aranmayan Paralar’ başlığı altında sorguya açık halde tutuyor. Bu alacaklar haziran ayının 15’ine kadar aranmaması durumunda her yıl 30 hazirana kadar ‘Güvence Hesabı’na (https://www.guvencehesabi.org.tr/hsap) devrediliyor.

BİREYSEL EMEKLİLİKTE UNUTULAN PARALAR

Bireysel emeklilik sisteminde, birikimlerin unutulduğunu nasıl anlıyoruz, ya da nasıl bu kategoriye koyabiliyoruz? Örneğin; hesabına 10 yıl katkı payı ödemeyen birisinin birikimleri bu kapsama girecek mi? Özellikle yeni değişiklik ile sisteme toplu para yatırarak giren katılımcı, 10 yıl boyunca sistemde hiçbir işlem yapmaz, fon dağılımını değiştirmez, katkı payı yatırmaz ise bu durumda katılımcının parası ‘Hak Sahiplerince Aranmayan Paralar’ kategorisine giriyor mu?

Bireysel emeklilik sistemindeki birikimlerin ‘Hak Sahiplerince Aranmayan Paralar’ kategorisine girmesi için katılımcıya ‘ödemeyi gerektiren tarih’ baz alınıyor. Örneğin; katılımcı sistemden ayrılma talimatı verdi ama sistemdeki birikimlerinin yatırılması için banka hesabı bildirmedi, birikimi öylece BES şirketi nezdinde kaldı.  Ya da, katılımcı sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamlayarak emekliliğini hak etti. Emeklilik talep etti, fonları bozuldu fakat daha sonrasında herhangi bir işlem yapmadı, birikimlerini almadı. BES şirketine vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılma talebi iletildi, fakat devamı gelmedi gibi.

ÖDEMEYİ GEREKTİREN TARİH

Peki, mevzuatta ifade edilen ‘ödemeyi gerektiren tarih’ nedir, nasıl tesbit edilecek? Ödemeyi gerektiren tarih, BES şirketine birikimleri ödemesi için tanınan yasal sürenin son iş günü. Yani, cayma hakkının kullanımında ve emeklilikte, talep tarihini takip eden onuncu işgünü, maluliyet ve vefat halleri dahil, sistemden ayrılma durumunda ise talep tarihini takip eden yirminci iş günü. Katılımcının vefatı herhangi bir şekilde BES şirketince öğrenildiğinde, bu tarihi takip eden yirminci işgünü ‘ödemeyi gerektiren tarih’ olarak kabul ediliyor.

HAK SAHİPLERİNCE ARANMAYAN PARALAR

Peki, katılımcı sistemden ayrılma (cayma, vefat, malüliyet, çıkış vb.) talimatını verdi ama BES şirketine ödeme için tanınan son güne kadar birikimini almadı, banka hesabı bildirmedi, ne olacak? BES şirketi katılımcının daha önceki emeklilik planındaki faizli/faizsiz tercihine uygun olarak, birikimleri standart fon veya katılım standart fonlara yönlendiriyor. Diğer yandan BES şirketinin ödemesini gerektiren tarihi izleyen şubat ayının sonuna kadar, emeklilik şirketi tarafından katılımcıya bildirimde bulunuluyor.  Katılımcılardan halen bir talep gelmez ise, bu paralar ‘Hak sahiplerince Aranmayan Paralar’ başlığı altında 10 yıl süreyle emeklilik şirketlerinin ana sayfalarında yayınlanıyor ve sorgulanabiliyor. (EGM’nin sorgulama ekranı: https://www.egm.org.tr/bilgi-merkezi/hak-sahiplerince-aranmayan-paralar/ ) Bu aşamada da talep edilmeyen paralar, onuncu yılın tamamlamasını takip eden yılbaşından sonra listelenerek, altı ay içinde TCMB’na açılan hesaplara aktarılıyor. TCMB’na aktarılan hesaplar iki yıl içerisinde hak sahipleri tarafından talep edilmesi halinde geri ödenebiliyor. 2 yıl içerisinde talep edilmemesi halinde Hazineye gelir kaydediliyor.

AgeSA Hayat ve Emeklilik Operasyon Genel Müdür Yardımcısı Berkant Dişcigil

Emeklilik sözleşmesi veya yıllık gelir sigortası sözleşmesi hükümlerine göre, hak sahiplerine ödenmesi gereken tutar, ödemeyi gerektiren tarihten itibaren 10 yıl içinde hak sahipleri tarafından aranmamış ise 10’uncu yılı takip eden yılbaşından itibaren altı ay içerisinde “Hak sahiplerince aranmayan para” olarak tanımlanır.

Katılımcının kendisi ve diğer hak sahipleri (lehdar, yasal mirasçılar vs) sorgulamada bulunabilir. Hak sahiplerine ödenemeyen tutarlar için, ödemeyi gerektiren tarihi izleyen Şubat ayının sonuna kadar hak sahipleri veya  katılımcıya kısa mesaj veya diğer elektronik iletişim araçları üzerinden bilgilendirme yapılır. Eş zamanlı olarak internet web sitemizde katılımcı bilgileriyle 10 yıl süreyle yayınlanır.  Herhangi bir elektronik iletişim aracı bilgisi bulunmaması durumunda ise iadeli taahhütlü mektup ile ulaşılır. Diğer yandan 10 yıllık süre içinde hak sahiplerince talep edilmeyen paralar, takip eden Haziran ayı sonunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) nezdinde Bakanlık emrine açılan hesaba aktarılır. Hak sahiplerince aranmayan paralara ilişkin bilgiler, tutarların TCMB’ye aktarıldığı tarihi izleyen Şubat ayının ilk iş gününden itibaren emeklilik şirketlerinin internet sitelerinin ana sayfalarında “Hak Sahiplerince Aranmayan Paralar” başlığı altında iki yıl süreyle yayınlanmaya devam eder. Sorgulama yapmak isteyenler buradan da bilgi alabilir.