BİREYSEL EMEKLİLİK NEDİR?

2003 yılında başlayan bireysel emeklilik, genel sosyal güvenlik sistemi dışında, gönüllük veya zorunluluk esasına dayalı olarak birikim yapılmasını sağlayan uzun vadeli bir tasarruf ve yatırım sistemidir. Bireysel emekliliğe dönük tasarrufların yatırıma yönlendirilmesi ile;

-Bireylere emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeylerinin yükseltilmesi,

-Ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratılarak, istihdamın artırılması ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunması,

-Nüfusun yaşlanmasıyla artacak olan kamu sosyal güvenlik yükünün hafifletilmesi, hedeflenmektedir.

Ayrıca para ve sermaye piyasalarında değerlenen tasarruflar piyasaların gelişmesi ve derinleşmesine, ülkenin ekonomik büyümesine katkıda bulunacaktır.

Bireysel emeklilik sistemi bir sigorta çeşidi değildir. Tamamiyle kişilerin bir sistem dahilinde birikim yapması ve oluşan birikimler ile getiriler karşılığında kişiye sistemden emeklilik hakkı sağlayan bir tasarruf ve yatırım sistemidir. Katılımcının BES’ten emeklilikte alacağı tutar, kendi birikimleri ve hak ettiği devlet katkıları ile bunların getirileridir.

Birikimler, katılımcıların bir sözleşme kapsamında BES şirketine yatırdıkları katkı payları ve bunların para ve sermaye piyasalarında değerlendirilesiyle sağlanan getirilerinden oluşur. Bireysel emeklilik sisteminin belkemiği bireysel emeklilik yatırım fonlarıdır. 

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN AVANTAJLARI

-Düzenli (aylık, 3 aylık 6 aylık veya yıllık dönemlerde) tasarruf yapabilme olanağı,

-‘Ara ödeme’ olanağı

-Devlet Katkıları,

-Sistemde kalınan süreye bağlı olarak stopaj indirimleri,

-Sistemde 10 yıl kalma ve 56 yaşını tamamlayarak emekli olma hakkı

-Katılımcının birikiminin değil, sadece getirilerinin vergilendirilmesi, Sistemde kalma süresi uzadıkça katılımcının ödeyeceği vergi oranı da düşmektedir.

-Bireysel emeklilik fonlarının sermaye piyasalarındaki faaliyetleri nedeniyle elde ettiği kazançların kurumlar vergisinden istisna olması,

-Evlilik, konut alımı, eğitim ve doğal afet durumlarında kısmi çekim yapılabilecek olması,

-1/1/2016 yılından itibaren girişlerde,  beşinci yıldan sonra giriş aidatı ve yönetim gider kesintilerinin uygulanmayacak oluşu.

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN DEZAVANTAJLARI

-Devlet katkılarının tamamını alabilmek için en az 10 yıl sistemde kalmak ve 56 yaşını bitirmek gerekiyor.

-Erken çıkışlarda devlet katkılarını alabilmek hak ediş sürelerine bağlı. Ayrıca birikimlerin getirileri daha yüksek oranlı stopaja tabi tutuluyor.

-Gönüllü bireysel emeklilikte giriş aidatları erken çıkışlarda birikimlerin erimesine neden olabilir.

-Fon dağılım değişikliği hakkını kullanmak ana kural olarak katılımcının sorumluluğunda. Bu da finansal okuryazarlık seviyesi düşük katılımcılar için dezavantaj oluşturuyor.

BİREYSEL EMEKLİLİK SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Bireysel Emeklilik sözleşmesi, BES şirketi nezdinde, emeklilik hesabı açılması, katkı payı ödenmesi, katkı payının tercih edilen fonlara yönlendirilmesi ve birikimlerin hak sahiplerine ödenmesi konusunda tarafların hak ve yükümlülüklerini düzenler. Hukuki yönden BES şirketi ve Katılımcının haklarının ve sorumluluklarının neler olduğu, olası uyuşmazlıklarda çözüm yeri gibi detaylar sözleşmede yer alır. Emeklilik sözleşmesi kapsamında BES şirketi nezdinde katılımcı adına birikimlerinin durumunu takip edeceği bir hesap açılır. Emeklilik sözleşmesi başkasına devredilemez. Ancak 18 yaş altındaki katılımcılar, sözleşmede hakları kullanan ebeveynler veya vasilerden sözleşmeden kaynaklanan haklarının kullanımını devir alabilme hakkına sahiptir.

EMEKLİLİK SÖZLEŞMESİ NE ZAMAN YÜRÜRLÜĞE GİRER?

Emeklilik sözleşmesi BES şirketi tarafından reddedilmediği takdirde, katkı payı olarak yapılan ilk ödemenin  (İlk katkı payı ödemesi kredi kartı ile ödendi ise, blokaj süresinin tamamlanmasını müteakip) şirket hesaplarına intikal ettiği tarihte yürürlüğe girer. BES şirketi tarafından katılımcının hesabına yapılan promosyon ödemeleri katkı payı olarak dikkate alınmaz.

Katılımcının sisteme giriş tarihi, yürürlükte bulunan sözleşmeleri arasında, sisteme giriş tarihi açısından OKS sözleşmeleri hariç en eski tarihli sözleşme, dikkate alınarak belirlenir.

EMEKLİLİK PLANI NEDİR?

Emeklilik planı, plan kapsamında ödenecek katkı payının miktarına, yatırımcıya sunulan fonlara, giriş aidatına, yönetim gider kesintilerine ve fon toplam kesintilerine dair bilgileri, bunlara ilişkin hesaplamaları ve emeklilik sözleşmesinin uygulanmasına dair teknik esasları içerir. 

Emeklilik planı bir yılda azami dört kez değiştirilebilir. Bu yöndeki değişiklik talebi, BES şirketine yazılı olarak veya şirketin çağrı merkezinden yahut şirketin internet sitesinde katılımcı adına oluşturulan güvenli sayfadan yapılır. Şirketin uygun görmesi halinde yeni emeklilik planına, plan değişiklik talebinin şirkete ulaşmasını müteakip on iş günü içinde geçiş yapılır ve tadil edilen emeklilik sözleşmesi on iş günü içinde matbu olarak gönderilir.

Giriş aidatları ve kesintilerle ilgili olarak emeklilik şirketlerince farklı emeklilik planları oluşturulmaktadır.

Katılımcılar ister tek bir BES şirketi nezdinde, isterse de başka BES şirketleri nezdinde dilediği kadar sözleşme imzalayarak, dilediği emeklilik planları kapsamında yatırım yapabilir.

KATKI PAYI NEDİR?

Katılımcının bir emeklilik sözleşmesi kapsamında BES Şirketine ödediği tasarrufa yönelik tutardır. Sözleşme süresi içinde katkı payının tutarı ve ödeme dönemi değiştirilebilir. Ancak katkı payının alt sınırı BES şirketinin emeklilik planı için belirlediği en düşük katkı payı miktarından az olamaz.

‘Düzenli ödeme’, katılımcının belirlenen vadelerde ödemeyi taahhüt ettiği katkı payını ifade ederken, ‘ara ödeme’, düzenli ödeme tutarı haricinde sisteme yatırılan katkı paylarını ifade eder.

Katkı payları BES şirketi hesaplarına nakden intikalini takip eden en geç ikinci işgününde sözleşme kapsamında tanımlı fonlar için gerekli talimatlar verilerek yatırıma yönlendirir.

Katkı payları nakit olarak BES şirketinin ibanına, kredi kartından ödeme talimatıyla veya banka hesabından otomatik ödeme talimatıyla yatırılabilir. Nakit veya banka hesabından verilen otomatik ödemelerde katkı payı BES şirketinin hesabına geçtiği andan itibaren iki gün içinde yatırıma yönlendirilir. Kredi kartıyla ödemelerde ise 45 güne kadar uzayabilen blokaj süresi söz konusudur. Her ne kadar kredi kartıyla ödeme çok büyük bir pratiklik sağlasa da blokaj süresinin uzunluğu nedeniyle, banka hesabından otomatik ödeme talimatı vermek takip ve hız açısından kolaylık sağlar.

KATILIMCILARIN HAKLARI

Bireysel emeklilik sözleşmesinden doğan haklar, kural olarak katılımcı tarafından kullanılır.

1-CAYMA HAKKI: Katılımcılar, BES şirketiyle sözleşme imzalanmasından itibaren 2 ay içinde hak kaybı olmadan ‘cayma hakkını’ kullanarak BES’ten çıkabilir. Cayma halinde durum, güvenli iletişim araçlarıyla yahut postayla şirkete bildirilir. Cayma bildiriminin şirkete ulaştığı tarih itibariyle ‘cayma hakkı’ kullanılmış sayılır.

En geç cayma bildiriminin şirkete ulaşmasını takip eden iş günü, verilen ödeme talimatları iptal ettirilir ve katılımcının bireysel emeklilik hesabında bulunan birikimi bildirimin şirkete ulaşmasını müteakip, 10 işgünü içinde ödeyene iade edilir.  

-Gönüllü BES katılımcıları cayma hakkı süresi içinde sistemden ayrıldığında, fon toplam gider kesintisi haricinde yapılan tüm kesintileri, peşin ödenen giriş aidatlarını geri alır.

2-PLAN VE FON DAĞILIM DEĞİŞİKLİĞİ HAKKI: Fon dağılımı ilgisine göre, katılımcının, tercihine göre belirlenir. Katılımcı herhangi bir fon tercihinde bulunulmadığı durumda, katkı payları öncelikle standart fonlarda yatırıma yönlendirilir. Standart fondan ayrılmayı talep eden katılımcılara tercih etmesi halinde sonucu bağlayıcı olmamak kaydıyla BES şirketi tarafından ‘risk profil anketi’ sunulur.

-Fon tercih ve fon dağılım değişikliği hakkı, BES şirketi aracılığıyla portföy yönetim şirketine devredilebilir.

-Katılımcı yılda azami 4 kez plan değişikliği, yılda azami 12 kez fon dağılım değişikliği yapabilir. Plan değişikliği yapmanın amacı, giderleri düşürmek veya plan kapsamında sunulan fonlarda değişikliğe gidebilmektir.

3-ÖDEMEYE ARA VERME HAKKI: Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katkı payı tutarı ve ödeme dönemi değiştirilebilir. Katkı payının taahhüt edilen vadesi geldiği halde 3 ay ödeme yapılmamış olması ödemeye ara verme olarak kabul edilir. Gönüllü BES tarafında ‘ara verme hakkının’ kullanılması, BES şirketine ‘ara verme kesintisi, yönetim gider kesintisi veya ek yönetim gideri kesintisi’ yapma hakkı verir.

4-BİRİKİMLERİ BAŞKA ŞİRKETE AKTARIM HAKKI: Bir BES şirketindeki birikimin ve devlet katkısı hesabındaki tutarların başka bir BES şirketine aktarılabilmesi için sözleşmenin, yürürlük tarihinden itibaren en az iki yıl süreyle şirkette kalması gerekir. Başka şirketten aktarımla gelmiş sözleşmenin tekrar aktarıma konu olabilmesi için ise, ilgili şirkette en az bir yıl kalması gerekir. Aktarım, birikimin ve devlet katkısı hesabına ilişkin tutarın tamamını kapsayacak şekilde yapılır.

5-HACİZ VE REHİNDEN MUAFİYET: (OKS İLE ORTAK KONU) Birikimlerin, sistemde bulunulan ‘ay sayısı ile o dönem geçerli aylık brüt asgari ücretin çarpımı ile elde edilecek tutar kadar olan kısmı, koruma altındadır, haczedilemez. Bunun üzerindeki tutar, nafaka alacaklılarının hakkı saklı kalmak üzere haczedilebilir, rehnedilebilir veya iflas masasına dahil edilebilir.

Haczedilebilecek tutar katılımcının sistemdeki bütün sözleşmeleri üzerinden hesaplanır. Buna OKS sözleşmeleri de dahildir. Devlet katkısı ve getirileri haczedilemez, rehnedilemez ve iflas masasına dahil edilemez.

6-EMEKLİLİK HAKKI: Sistemde 10 yılı tamamlayan ve 56 yaşını bitiren bütün katılımcılar emeklilik hakkını kazanır ve kendisine sunulan emeklilik seçeneklerini değerlendirir. Sistemden emeklilik hakkı kazanan katılımcılar devlet katkılarının tamamını almaya hak kazanırlar. Birikimleri ve devlet katkılarının getirileri üzerinden %5 stopaj kesildikten sonra, tercihlerine göre, toplu para, programlı geri ödeme veya yıllık gelir sigortası seçeneklerinden birini tercih edebilir. Ya da parasının tamamını veya bir kısmını bu tercihler arasında bölebilir.

Emeklilik hakkı kazanan katılımcı isterse sistemde kalarak, katkı payı ödemeye ve devlet katkısına hak kazanmaya devam edebilir.

7-BEFAS’TAN FON SEÇEBİLMEK HAKKI: Bireysel emeklilik şirketleri sisteme girişte katılımcılara kendi fonlarını önerebilir. Katılımcının sonrasında yılda 12 kez fon dağılım değişikliği hakkı var. Katılımcı fon dağılımında kendisine sunulan emeklilik planındaki BEFAS fonlarından seçim yapabilir. Ancak devlet katkısı fonları, para piyasası fonları, grup fonları ve ünvanında ‘yabancı’ ibaresi bulunan fonlar BEFAS’ta işlem görmüyor.

8-KISMİ ÇEKİM HAKKI: Sistemde en az 5 yılı tamamlayan ve en az beş aylık brüt asgari ücret tutarında katkı payı ödeyen gönüllü BES katılımcıları evlilik, konut alımı, eğitim ve doğal afet durumlarında birikimlerinin %50’sine kadar kısmi çekim yapabilecekler. Evlilik ve konut alımında kısmi çekim tutarının %20’si kadar, eğitim ve doğal afet durumunda da %25’i kadar devlet katkılarından da ödeme alabilecekler.

DEVLET KATKISI

Devlet katkısı, şirketler tarafından emeklilik gözetim merkezine iletilen bilgiler esas alınarak, EGM tarafından hesaplanır.

Devlet katkısı uygulamasına ilişkin hesaplama dönemi bir takvim (1 Ocak-31 Aralık) yılıdır. Bir katılımcının yıllık brüt asgari ücret tutarı kadar olan katkı payı için %30* devlet katkısı hesaplanır. Katılımcı isterse bu tutarın üstünde katkı payı ödeyebilir. Ancak yıllık brüt asgari ücret tutarını aşan katkı paylarına o yıl için devlet katkısı hesaplanmaz. Yıllık brüt asgari ücret üzerindeki katkı payları gelecek yıllara sarkıtılarak, takip eden yılların devlet katkısından faydalanabilir. Bir katılımcının birden fazla sözleşmesi veya sertifikası olması durumunda, sözleşme ve sertifika bazında devlet katkısı, ilgili dönemde sözleşme veya sertifika başına ödenen katkı paylarının ağırlığı dikkate alınarak hesaplanır ve toplam devlet katkısı katılımcının sözleşmelerine veya sertifikalarına paylaştırılır.

Devlet katkısı hesaplamasında, katkı payının şirket hesaplarına nakden intikal ettiği yıldaki limit esas alınır.

Aşağıda yer alan devlet katkılarından her birinin limiti ayrı olarak hesaplanır ve takip edilir.

a) Gönüllü bireysel emeklilik katılımcılarına ödenen %30* devlet katkısı,

b) OKS’de kurulan sertifikalar için taahhüt edilen  %30* devlet katkısı,

c) OKS’de maktu olarak hesaplanan 1000 lira başlangıç devlet katkısı,

d) OKS’de nispi olarak hesaplanan %5 ek devlet katkısı.

*22 Ocak 2022 Cumartesi ve 31727 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile devlet katkısı %25’ten %30 çıkarıldı.

DEVLET KATKISININ FONA YÖNLENDİRİLMESİ

Şirketler, katılımcılara ait EGM tarafından nakden ödenen devlet katkısını, en geç hesaplarına intikal ettiği günü takip eden iş günü, devlet katkısının yatırıma yönlendirilmesinde kullanılan fon için alım talimatını vererek yatırıma yönlendirir. Toplu katkı payı yatırılması durumunda cari yılda hak kazanılamayan devlet katkısı tutarı varsa, bu tutar ertesi yıla devredilir ve ertesi yıl ocak ayının ilk işlem gününde devlet katkısı fonlarına yatırılır.

DEVLET KATKISINA HAK KAZANMA:

Sözleşmenin veya sertifikanın emeklilik hakkının kullanılarak ya da vefat veya maluliyet nedeniyle sonlandırılması durumunda katılımcı ya da çalışan, devlet katkısı hesabındaki tutarın tümüne hak kazanır. Bu durumlarda devlet katkısı fonlarının getirisi üzerinden %5 stopaj kesilerek kalan kısım katılımcıya veya çalışana ödenir.

1/1/2013 tarihinden sonra sözleşmenin sistemde geçirdiği sürenin;

-Üç yıldan altı yıla kadar olması durumunda katılımcı, devlet katkısı hesabındaki tutarların %15’ine,

-Altı yıldan on yıla kadar olması durumunda %35’ine,

-On yıl ve daha fazla olması durumunda ise %60’ına hak kazanır. Hesaplamalar, sözleşme bazında yapılır. Süre hesabında, sözleşmeye ait fon paylarına ilişkin son satım talimatının verildiği tarih dikkate alınır.

SİSTEMDEN AYRILMA

1-ERKEN AYRILMA TALEBİ: Emeklilik sözleşmesini emekliliğe hak kazanmadan sona erdiren katılımcı, bireysel emeklilik sistemine o sözleşmenin giriş tarihinden kaynaklanan süreye ilişkin haklarını kaybeder.

BES şirketi, erken ayrılma amacı ile yapılan başvurunun kendisine ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içinde, ayrılma bilgi ve talep formu ile hesap bildirim cetvelini güvenli elektronik iletişim araçları ile katılımcının erişimine sunar.

BES şirketi, isteyen katılımcının ayrılma bilgi ve talep formu ile hesap bildirim cetvelini şirketin internet sitesinde kendi adına oluşturulan güvenli sayfadan alabilmesi için gerekli düzenlemeyi yapar.

Katılımcının, ayrılma talep formunu imzalayarak posta veya güvenli elektronik iletişim araçları ile şirkete göndermesi halinde, bireysel emeklilik hesabındaki birikim ve devlet katkısı hesabındaki varsa hak kazanılan tutarlar, formun ve gerekli evrakın eksiksiz olarak şirkete ulaştığı tarihten itibaren yirmi iş günü içinde katılımcının belirttiği hesaba ödenir.

Daha sonra intikal eden devlet katkısı tutarlarından katılımcının varsa hak kazandığı tutarlar da intikal tarihini takip eden beş iş günü içinde katılımcının belirttiği hesaba ödenir.

Katılımcının sözleşmesine ait fon paylarına ilişkin son satım talimatının verildiği tarih, sözleşmenin sonlandığı tarih olarak kabul edilir.

2-MALULİYET HALİNDE AYRILMA: Katılımcının maluliyet hali nedeniyle sistemden ayrılma talebinde bulunabilmesi için sosyal güvenlik mevzuatına göre maluliyet gelirine hak kazandığına dair belgeyi veya sosyal güvenlik mevzuatında belirlenen koşullara göre maluliyet halinin oluştuğunu gösteren, resmi sağlık kuruluşlarından alınmış bir belgeyi şirkete vermesi gerekir. Maluliyet halinin her durumda emeklilik sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra oluşmuş olması şarttır.

3-VEFAT HALİNDE AYRILMA: Katılımcının vefat etmesi halinde birikimleri ve varsa devlet katkısı hesabındaki tutar 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla varsa emeklilik sözleşmesinde belirtilen lehdarlara veya kanunî mirasçılarına ödenir.

https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2019/5/20/lehdar-semnde-dkkat

4-EMEKLİLİĞE HAK KAZANMA: Bireysel emeklilik sisteminde emekli olabilmek için sistemdeki en az bir sözleşmede 10 yılı tamamlamak ve 56 yaşını bitirmiş olmak gerekir.

Emekli olurken gönüllü bireysel emeklilik sözleşmeleri giriş tarihi açısından en eski tarihli sözleşmede veya katılımcının tercih ettiği bir sözleşmesinde birleştirilir. Birden fazla sözleşmesi olan katılımcı emeklilik hakkı kazandığı sözleşmesi hariç olmak üzere, diğerlerine katkı payı ödemeye devam edebilir.

Hem OKS hem de BES sözleşmesi olanlar her iki tür sözleşmeden de ayrı ayrı emekli olurlar.  OKS ve BES Sözleşmeleri birleştirilemez.

EMEKLİLİKTE SEÇENEKLER

https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2019/3/21/emekllkte-seenekler

BES şirketi, emeklilik seçenekleri konusunda bilgilendirdiği katılımcının, birikiminin ve devlet katkısı hesabındaki tutarların tamamının kendisine ödenmesini talep etmesi halinde, bu talebi, talebin şirkete ulaşmasından itibaren on iş günü içinde yerine getirir. Katılımcının hesabına henüz intikal etmemiş devlet katkısı bulunması halinde, bu tutarlar BES şirketinin hesabına intikal ettikten sonraki işgününde katılımcının hesabına ödenir.

BES şirketi emeklilik hakkını kullanacak katılımcıları veya çalışanları seçenekler hakkında bilgilendirir. Emeklilik bilgi ve talep formu ile hesap özetini 5 gün içinde katılımcının posta adresine veya güvenli elektronik iletişim adresine gönderir. Katılımcının veya çalışanın diğer BES şirketlerinde sözleşmesinin olup-olmadığı EGM’den sorulur. Eğer varsa, katılımcının sisteme giriş tarihi açısından en eski (yürürlükte olan sözleşmeler arasından) sözleşmesi baz alınarak, sistemde geçirdiği süre hesaplanır. Katılımcının veya çalışanın en az bir sözleşmesinden emeklilik hakkı kazanması halinde, talebi halinde diğer tüm sözleşmeleri için hesap birleştirme işlemi yapılır. Emeklilik hakkı kazanan katılımcı veya çalışan, sözleşmelerini istediği BES şirketinde birleştirebilir. Emeklilik hakkı kazanarak, hesap birleştirme talebinde bulunan katılımcı veya çalışan katkı payı ödemeye devam edemez.

Gönüllü BES sözleşmeleri ile OKS sözleşmeleri birleştirilemez.

Kendisine gönüllü BES sözleşmelerinin kendi aralarında birleştirilmesi veya OKS sözleşmelerinin kendi aralarında birleştirilmesi talebiyle gelinen BES şirketi EGM’den diğer sözleşmelerin olduğu BES şirketlerini öğrenir ve 2 gün içinde bu şirketlere başvurur. Başvurudan en geç 5 gün sonra diğer BES şirketleri hesaplardaki birikimleri ve devlet katkılarını birleştirme yapılacak şirkete aktarır. Birleştirme işleminden sonra (emeklilik talep formunun BES şirketine ulaştığı tarihten itibaren 10 işgününü aşmayacak şekilde) BES şirketi emeklilik işlemlerini tamamlar. Katılımcı veya çalışan birikimini toplu para olarak alabilir, programlı geri ödeme seçeneğini tercih edebilir veya yıllık gelir sigortası kapsamında ömür boyu veya belli bir süre gelir olarak alabilir. Birikim bu seçenekler arasında dağıtılabilir veya sadece birini seçilebilir.

-Birikimlerin tamamı veya bir kısmını toplu para olarak almak isteyen katılımcı veya çalışan, bu durumda sistemdeki parasını alınca, BES ile ilişkisi biter, tamamiyle sistemden ayrılmış olur. BES şirketi, emeklilik talep ve formunun kendisine ulaşmasından itibaren, (katılımcı toplu para seçeneğini talep ediyorsa)10 iş günü içinde katılımcıya veya çalışana kendi birikimleri ve devlet katkısı hesabındaki birikimin tamamını öder.

-Programlı geri ödeme seçeneği ile aylık, 3 aylık, 6 aylık ve yıllık dönemlerde düzenli ödeme tercih edilebilir. Eğer programlı geri ödeme seçeneği tercih edilirse, katılımcı veya çalışan için emeklilik gelir sözleşmesi düzenlenir. Bu durumda katılımcının veya çalışanın fonları sistemde değerlenmeye devam eder. Katılımcının veya çalışanın tercih ettiği ödeme dönemlerinde fon bozularak katılımcıya veya çalışana aylık ödenir. Ödeme dönemleri ve tutarları yılda en fazla iki kez değiştirilebilir. Katılımcının veya çalışanın emeklilik gelir sözleşmesine bağlı hesabına başka bir emeklilik gelir sözleşmesinden aktarım ve birleştirme yapılabilir. Bunun dışında bu hesaba başka bir para veya katkı payı girişi yapılamaz.

Emeklilik gelir sözleşmesi kapsamında katılımcı veya çalışan fon dağılım değişikliği ve aktarım haklarını kullanabilir. Katılımcı veya çalışan istediği herhangi bir tarihte emeklilik gelir sözleşmesine son vererek, kalan birikiminin tamamını alarak sistemden ayrılabilir.

-Yıllık gelir sigortası kapsamında emekli olunabilir. Belli bir dönem için veya ömür boyu maaş seçeneği tercih edilebilir. Bu bir sigortadır. BES’teki birikiminin tamamının veya belli bir kısmının ömür boyu veya belli bir süre boyunca devam edecek gelir ödemelerine dönüştürülmesidir. Sigorta şirketi yıllık gelir sigortası satın alınan tutar veya maaş ödemeleri üzerinden yapacağı kesintiler yani primler karşılığında kişinin uzun yaşama riskini ve yatırımlarını yönetme görevini üstlenir.

Yıllık gelir sigortası kapsamında maaşlar, aylık, 3 aylık, 6 aylık ve yıllık olarak ödenebilir. 

VERGİLENDİRME:

1-FONLAR AÇISINDAN

BES ve OKS fonlarının portföy işletmeciliğinden doğan gelirleri kurumlar vergisinden istisnadır.

BES ve OKS fonlarının portföyündeki varlıkların değer artışı, faiz gelirleri, vb üzerinden stopaj kesintisi yoktur.

2- KATILIMCILAR AÇISINDAN

Katılımcılar açısından vergilendirme sistemde bulunulan yıllara ve yaşa göre 3 aşamalıdır:

1-Sistemden 10 yıldan önce çıkanlar, hem kendi birikimlerinin getirileri hem de devlet katkısının getirileri üzerinden %15 stopaja tabi.

2-10 yıl sistemde kalıp, 56 yaşını tamamlamadan ayrılanlarda stopaj %10

3-Emeklilik hakkı kazananlar ile vefat, maluliyet gibi nedenlerle sistemden ayrılanlara birikimlerin ve devlet katkılarının getirileri üzerinden %5 stopaj uygulanacaktır.

BES’TE KESİNTİLER

https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2019/3/21/beste-gderler-pen-gelrler-vadel

https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2019/3/21/besn-gderlern-drn

https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2019/10/21/kainabldklermz-kainamadiklarimiz

1-GİRİŞ AİDATI: Katılımcının bireysel emeklilik sistemine ilk defa katılması durumunda katılımcıdan, giriş aidatı alınabilir. Peşin veya ertelenmiş (aktarıma veya sistemden çıkış tarihine) olarak tahsil edilebilir.

Giriş aidatı katkı paylarından ayrı takip ve tahsil edilir. Ancak katılımcının sistemden ayrılması veya başka bir şirkete aktarım talebinde bulunması durumunda BES şirketi, varsa ertelenmiş giriş aidatını katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki birikiminden indirebilir.

Emeklilik sözleşmesinden ölüm veya maluliyet nedeniyle yahut emeklilik hakkını kullanarak ayrılanlardan ertelenmiş şekildeki giriş aidatı tahsil edilemez.

Katılımcının aynı şirkette birden fazla bireysel emeklilik sözleşmesi bulunması halinde, bu sözleşmelerden sadece ilki için giriş aidatı alınabilir. OKS sözleşmeleri bu kapsamda ilk sözleşmenin belirlenmesinde dikkate alınmaz.

Katılımcının, teklifin imzalandığı veya onaylandığı tarihten sonra cayma hakkını kullanarak sözleşmeyi sonlandırması halinde varsa tahsil edilmiş giriş aidatı iade edilir.

2-YÖNETİM GİDER KESİNTİSİ: BES hesabına ödenen katkı payları ile birikimler üzerinden yönetim gider kesintisi alınabilir.

2016 yılından sonrası akdedilen sözleşmeler için, yönetim gider kesintisi ve giriş aidatının toplam tutarı (her yıl için) aylık brüt asgari ücretin %8,5’undan fazla olamaz. Bu tarihten sonra yapılan sözleşmelerden 5 yılını tamamlayanlardan yönetim gider kesintisi ve giriş aidatı kesintisi yapılmaz.

-ARA VERME DURUMUNDA EK YÖNETİM GİDER KESİNTİSİ: Vadesinde ödenmeyen katkı payı, takibeden üç ay içinde ödenmezse ara verildiği kabul edilir. Ara verme süresi boyunca katılımcının birikiminden ‘ek yönetim gideri’ kesintisi alınabilir.

-ARA VERME KESİNTİSİ: Ara verme durumunda BES şirketi tarafından EGM’ye yapılan sabit ödemeler katılımcının birikiminden indirilebilir.

3-PERFORMANS KESİNTİSİ: Borçlanma Araçları Fonu, Standart Fon, Endeks Fon, Hisse Senedi Fonu, Katılım Fonu, Fon Sepeti Fonu, Değişken Fon ve Yaşam Döngüsü/Hedef Fon türleri için, karşılaştırma ölçütünün üzerindeki getiri üzerinden performans kesintisi yapılabilir.

4-HİZMET BEDELİ: Katılımcının fon dağılım değişikliği hakkını portföy yönetim şirketine devretmesi durumunda diğer kesintilerden bağımsız olarak ödeyeceği tutardır. BES şirketi hizmet bedelini ek fayda olarak katılımcı yerine ödeyebilir.

5-FON İŞLETİM GİDER KESİNTİSİ: Fonun malvarlığından portföy yönetimi ile ilgili olarak emeklilik şirketine ödenecek fon işletim gideri fon portföyünden indirilebilir.

6-FON TOPLAM GİDER KESİNTİSİ: Fonun işletilmesi ve operasyonel giderlerin karşılanması için yapılan kesinti toplamıdır. Yönetmelikte belirlenen azami oranları aşmayacak şekilde fon içtüzüğünde belirlenir. Fon içtüzüğünden belirlenen oranın aşılıp-aşılmadığı şirket tarafından her takvim yılı sonunda kontrol edilir. Bu kontrol fon içtüzüğünde yer alan yıllık kesinti oranı ve o yıl için hesaplanan fonun günlük ortalama net varlık değeri baz alınarak yapılır.

Gönüllü BES katılımcılarının tercih yapabildiği fonlardan:

-Para Piyasası, Kıymetli madenler Fonu için yıllık %1,09

-Borçlanma Araçları Fonu, Standart Fon, Endeks Fon için yıllık %1,91

-Hisse senedi Fonu, Katılım Fonu, Fon Sepeti Fonu, Değişken Fon, Yaşam Döngüsü Hedef Fon yıllık %2,28 fon toplam gider kesintisine tabidir.

KESİNTİLERE İLİŞKİN SINIRLAMA

Gönüllü BES sözleşmelerinde 1/1/2016’dan itibaren ilk 5 yıl için yönetim gider kesintisi ve giriş aidatının toplam tutarı her yıl için brüt asgari ücretin %8,5’unu aşamaz.

Bu tarihten önce yürürlüğe girmiş ve halen yürürlükte olan sözleşmelerde ertelenmiş giriş aidatına ilişkin tutar ile sınırlı olmak kaydıyla sözleşme sona erene kadar geçerliliğini korur.

5 yıllık sözleşme süresi dolmadan şirketten ayrılma durumunda, bu maktu tutarın ilgili sözleşmenin beşinci yılı sonuna kadar olan süreye karşılık gelen ve ayrılma tarihine kadar şirketçe tahsil edilmemiş olan kısmı, katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki birikiminden ertelenmiş giriş aidatı şeklinde indirilebilir.