YABANCILARA VATANDAŞLIK İÇİN BES

Jul 18

Jul 18 YABANCILARA VATANDAŞLIK İÇİN BES

13 Mayıs 2022 tarihli Resmi Gazete’de Türk Vatandaşlığı ile ilgili yönetmelikte değişiklik yapıldı. Buna göre vatandaşlık talebinde bulunabilmek için; gayrımenkul alımı, bankaya mevduat yatırılması, devlet tahvili alınması, konut yatırımı gibi şartların yanına bireysel emeklilik sistemine de katkı yatırılması uygulaması başlatıldı. Resmi Gazetenin yayınlanması ile yürürlüğe giren BES yolu ile vatandaşlık uygulamasının şartları neler, nasıl uygulanacak, devlet katkısı olacak mı, sorularını irdeleyelim, yanıt arayalım.

TÜRK LİRASI KATKI PAYI

Bireysel emeklilik sistemine girmek isteyenler ile ilgili olarak herhangi bir yaş, uyruk, cinsiyet sınırlaması bulunmuyor. Vatandaş olsun-olmasın dileyen herkes bireysel emeklilik sistemine katkı payı ödeyebiliyor. Ancak yabancıların bireysel emeklilik sistemine girişlerine ilişkin olarak, katkı payının döviz cinsinden yatırılıp-yatırılamayacağı sorusu akla gelebilir. Bireysel Emeklilik Sistemi Kanununa göre; Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunmayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ve mavi kart sahipleri yabancı para cinsinden katkı payı ödeyebilir.’ Dolayısıyla yabancı para cinsinden katkı payı ödeme hakkı sadece yurtdışında yaşayan Türk Vatandaşlarına verilmiş.

Peki, vatandaşlık talebiyle bireysel emeklilik sistemine giren yabancılar, 500 bin dolar veya karşılığındaki dövizi bireysel emeklilik sistemine nasıl yatıracaklar? Yönetmelikte belirtildiğine göre; yabancıların BES’e yatıracakları döviz tutarını Türk Lirasına çevirmeleri gerekiyor. Bireysel emeklilik sistemine yatırılması esas alınan dövizlerin Türkiye’de faaliyet gösteren bir bankaya ve bu bankaca da T.C Merkez Bankasına satılması öngörülüyor. Böylece yabancılar BES’e 500 bin doların veya eşdeğerindeki dövizin Türk Lirası karşılığını yatırmış olacaklar.

BELİRLENECEK FONLARA YATIRIM

Yönetmeliğe göre; bireysel emeklilik sistemine 500 bin dolar veya karşılığı döviz tutarındaki katkı payını SEDDK’nın (Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu) belirlediği fonlara yatıran yabancılar, sistemde üç yılı tamamladıklarında kendilerine Türk Vatandaşlığı verilecek. Üç yılın sonunda yabancılar isterler ise sistemdeki birikimlerini geri alabilecek. Buradaki önemli nokta şu: Yabancıların yatırım yapacağı fonları belirleme görevi SEDDK’ya veriliyor. SEDDK mevcut fonlar arasından belirli fon gruplarına yatırım yapılması konusunda karar verebileceği gibi, vatandaşlık talebinde bulunacak yabancılara dönük özel fonlar kurulması da söz konusu olabilir. Düzenlemenin nasıl yapılacağını önümüzdeki dönemde göreceğiz.

YABANCILARA DEVLET KATKISI YOK

Yabancıların BES’e para yatırarak, vatandaşlık talebinde bulunmasıyla ilgili akla gelen ilk soru devlet katkısı alıp-alamayacakları idi. Çünkü devlet katkısı konusundaki yasal düzenlemeye göre; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ve mavi kart sahipleri devlet katkısı alabiliyor. Sisteme katkı payı ödeyen ve henüz Türk vatandaşı olmayan yabancıların devlet katkısı alamayacağına dair açıklama SEDDK’dan geldi. Açıklamaya göre; sisteme yatırdıkları 500 bin dolar karşılığındaki katkı payına devlet katkısı alamayacak olan yabancılar; ancak üç yılın sonunda TC vatandaşlığı aldıktan sonra sistemde kalmaya ve katkı payı ödemeye devam ederlerse devlet katkısı alabilecekler.

Burada akla şu soru gelebilir: Yabancılar sisteme yatırdıkları katkı payları karşılığında devlet katkısı alamayacak ise, neden BES’e yatırım yapsınlar. Büyük olasılıkla bu sorunun yanıtı BES’in sağladığı yatırım çeşitliliği ile ilgili olabilir.

FARK NE?

Peki, yabancılara vatandaşlık verilmesi için bankaya para yatırmak, devlet tahvili almak, konut almak gibi seçenekler ile BES’e katkı payı ödemek arasında ne fark var? Konut alımı yoluyla vatandaşlık düzenlemesinde halihazırda 250 bin dolarlık bir konut yatırımı yapmak gerekiyor. 12 Haziran 2022 itibariyle bu rakam 400 bin dolara çıkacak. Yabancılar vatandaşlık almak amacıyla yatırım yaptığı konutu 3 yıl süreyle satamıyor. Ancak konut yatırımı yapıldıktan hemen sonra vatandaşlık başvurusunda bulunulabiliyor. Yani konut alımı yoluyla vatandaşlık talep edenler herhangi bir bekleme sürecine tabi değil. Halbuki BES’te 500 bin dolarlık bir yatırım yapanlar, devlet tahvili alan veya bankaya para yatıranların 3 yıl beklemesi gerekiyor. Bankaya para yatırdıktan, devlet tahvili aldıktan veya BES’e girişten sonra üç yıl tamamlanarak vatandaş olunabiliyor.

BES’E KATKISI

Yabancıların BES’e 500 bin dolar yatırması, ülkeye döviz girişine fırsat vererek; sistemin büyüme ve gelişmesine katkı sağlayacak bir unsur olarak görülüyor. Sisteme akan birikimler arttıkça sistem derinleşecek, fon ihtiyacı olan şirketler, kurumlar daha düşük maliyetlerle fon bulma olanağına kavuşacak. Yönetilen birikimler piyasadaki kurumların gelişmesine, kalitesinin vartışına destek sağlayacaktır. Diğer yandan 2023 yılından itibaren sistemde 10 yılını tamamlayan sözleşmelerden emeklilik hakkını kazananların daha yoğun olarak çıkışına şahitlik edebiliriz. BES’e vatandaşlık yoluyla akışın sağlanması sistemin giriş-çıkış dengesine ve likiditeye katkı sağlayacaktır.

Para Dergisi’nin 22-28 Mayıs 2022 tarihli sayısında yayınlanmıştır.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.