DEVLET KATKISI SIFIRA İNER Mİ? — Zeynep Candan Aktaş

Oct 20

Oct 20 DEVLET KATKISI SIFIRA İNER Mİ?

Yeni vergi paketinde bireysel emeklilik ile ilgili de bir düzenleme de bulunuyor:

Teklifle; Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu'na göre; işveren tarafından ödenenler hariç, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı katılımcılar ile Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun ilgili hükmü kapsamındaki katılımcılar adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının yüzde 30'una karşılık gelen tutar, şirketler tarafından emeklilik gözetim merkezine iletilen bilgiler esas alınarak devlet katkısı olarak emeklilik gözetim merkezince hesaplanacak. Teklifle Cumhurbaşkanı'na, bu oranı yüzde 50'sine kadar artırma, sıfıra kadar indirme yetkisi veriliyor.

Peki, Cumhurbaşkanına devlet katkısını artırma ve indirme yetkisi veriliyorsa, devlet katkısı oranı indirilebilir mi veya uygulaması sonlandırılabilir mi?

Bildiğiniz gibi devlet katkısı uygulaması önce %25 olarak başladı. Ancak gerek devlet katkısı fonlarının getirilerinin zayıflığı, gerekse de enflasyondaki yükseliş nedeniyle devlet katkıları 2022’de %30’a çıkarıldı. 22 Ocak 2022 tarihli resmi gazetede yayınlanan düzenleme ile aynı gün devlet katkısı oranı yüzde 30 olarak uygulanmaya başladı.

Düzenlemenin ilk amacının Kanunda Madde 28 ile düzenlenen ‘Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür’ ibaresinin, Cumhurbaşkanlığı sisteminde Bakanlar Kurulu olmadığı için kanunun yürütülmesi yetkisinin Cumhurbaşkanlığına verilmesi olduğunu düşünüyorum.

İkinci olarak da; çalışanlara sisteme girişte verilen 1000.-liralık ek devlet katkısının uygulanması konusunda Cumhurbaşkanına yetki verilmiş. ‘Kanunda geçen ifade tam olarak şöyle: ‘ Cumhurbaşkanı, bu tutarı yarısına kadar artırmaya veya yarısına kadar azaltmaya yetkilidir.’

Bireysel Emeklilik Sistemi Kanununda; çalışanın maaşından yapılan katkı payı kesintisinin oranı konusunda da Cumhurbaşkanı’na yetki verilmiş. Kanunda geçen ifade şöyle: ‘Bu oranı iki katına kadar artırmaya, yüzde bire kadar azaltmaya veya katkı payına maktu limit getirmeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.’

Yani BES devlet katkıları konusunda Cumhurbaşkanı’na yetki verilmesi uygulaması ilk defa yapılmış bir şey değil. 1000.- liralık başlangıç devlet katkısı konusunda yapılmış olan düzenlemenin, %30 devlet katkısına da genişletilmesi söz konusu olabilir.

Yasalarda yapılan geniş tanımlamalar, daha sonraki değişikliklerin yönetmeliklerle yapılmasına izin veriyor. %30 devlet katkısı konusundaki düzenleme ile, ileride enflasyonda düşüş sağlanırsa, belki %25 devlet katkısına geri dönüş hedefleniyor olabilir.

Peki, devlet katkısı ‘0’a indirilebilir mi?

Bireysel emeklilik sistemindeki rakamlar büyüyor, katılımcı sayısı artıyor. Ancak BES’teki birikimleri GSYH’ya kıyasladığımızda oran olarak halen %2,5-3 seviyelerinde geziyoruz.

BES’teki devlet katkısı, mevcut haliye sistemi ayakta tutan tek unsur. Bunun kaldırılması veya çok aşağılara çekilmesi sistemin bütün cazibesini ortadan kaldıracağından böyle bir uygulamaya gidilme olasılığı bana zayıf geliyor. Zaten devlet katkısı fonlarının getirisi ortada. Devlet katkısı fonları uzun vadeli yatırımı teşvik etmiyor. Bu yüzden de katılımcılar; son 3-5 senede devlet katkılarını en yüksek seviyeden almaya çalışıyor ki, devlet katkısının getirilerinin uzun vadeli olumsuz etkisini maruz kalmasınlar.

Bana göre; BES’in sürdürülebilir ve ekonomiye kaynak sağlayabilir duruma gelmesi için sistemde 20 yıl kalanlara stopaj sıfırlanmalı ve devlet katkılarının tamamını alabilme hakkı verilmeli. Aksi halde iki ileri-bir geri uygulamalar ile ulusal tasarrufları artırmak mümkün olmayacaktır.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.